Profiel van een mentor

Wie is de mentor?

Bij alternerende opleidingen speelt de mentor een cruciale rol. Hij/zij begeleidt de jongere op de werkplek. Een mentor van een duaal lerende moet sinds september 2019 verplicht een mentoropleiding volgen *.  Deze omvat minstens een luik rond het coachen, motiveren, bijsturen en evalueren van jongeren. Kortom: de mentor balanceert op 2 benen: een steunbeun en een stuurbeen…

Daarnaast luiden de officiële criteria om mentor te kunnen zijn als volgt:

• de mentor vertoont onberispelijk gedrag
• hij/zij is minstens 25 jaar oud
• hij/zij heeft minstens 5 jaar praktijkervaring in het beroep of kan een bewijs van vooropleiding in het beroep voorleggen (dan moet hij/zij minstens 23 jaar oud zijn)

Wat doet de mentor?

Uit onderzoek (HIVA 2020) blijkt dat het takenpakket van de mentor vooral bestaat uit het onderhouden van contact met de trajectbegeleider en het begeleiden en evalueren van de jongere op de werkvloer. Verder wordt van de mentor verwacht dat hij/zij de jongere in het team integreert. 

De mentor is gebonden aan het opleidingsplan dat de generieke en jobgerelateerde competenties bevat die de leerling dient te verwerven. Meer dan 4/5 van de bevraagde mentoren in de HIVA-studie brengt meer competenties aan dan het leerplan voorstelt. Bedoeling hiervan is vaak om de jongere uit  te dagen om te leren nét buiten diens comfortzone. 

Bijna de helft van de mentoren deelt zijn taak met een of meerdere van zijn collega’s op de werkplek. Het is vaak zo dat de mentor de leerling in het begin intensief begeleidt, maar eens de leerling ingewerkt is en meer autonoom tewerk kan gaan, collega’s een groot deel van de mentortaak overnemen.  Voor heel wat mentoren is het balanceren tussen intensieve begeleiding en zelfstandig laten werken en een cruciale succesfactor om het juiste kantelpunt te vinden.  De mentor verdwijnt dan na verloop van tijd wat naar de achtergrond en voert vaak een eerder controlerende functie uit  waarbij collega’s hem/haar informeren zodat hij/zij de nodige input krijgt voor evaluatie. Daarnaast blijft de mentor een aanspreekpunt voor de jongere.

Voor sommige leerlingen staat de mentor niet enkel in voor hun opleiding, maar vervult hij/zij ook andere rollen, zoals die van vertrouwenspersoon/klankbord en aanspreekpunt. Het geeft hen rust te weten dat ze op de werkvloer steeds bij iemand terecht kunnen. Ook kan de mentor als tussenpersoon fungeren tussen de jongere en de collega’s.  Hij fungeert hier bij momenten zelfs als ‘bemiddelaar’ (bron: HIVA, 2020). 

Basisingrediënten voor succesvol mentorschap

• Een goede afstemming onderwijs-werkplek met het opleidingsplan als leidraad en duidelijke afspraken over wat de jongere op school leert en wat hij/zij aanleert op de werkplek 
• Een goede match tussen de jongere en de organisatie. Volgende verwachtingen ten aanzien van een mentor werden in kaart gebracht dmv interviews bij leerlingen (secundair onderwijs) in opdracht van de Vlaamse Scholierenkoepel (2019, Heps). Ze willen:
  • iemand die tijd voor hen vrijmaakt
  • iemand met geduld
  • die op een respectvolle manier met hen omgaat
  • die aandacht heeft voor hun noden
  • die hen voldoende vertrouwt
  • die hen ruimte geeft om zelfstandig te kunnen werken
  • die weet wat de job inhoudt en in staat is deze kennis over te brengen
  • die constructief feedback geeft op het leerproces
  • die hun rechten op de werkplek verdedigt als een soort van ‘bondgenoot’
  • iemand die een niet-schoolse aanpak hanteert en af en toe weet uit te dagen
  • iemand die de opleiding voldoende au sérieux neemt en er tijd voor kan en mag vrijmaken
  • iemand die bij voorkeur ook stemrecht krijgt in de klassenraad en zo bijdraagt aan de evaluatie van de leerling**
• Duidelijkheid over de beginsituatie en startcompetenties van de jongere, zonder het ontwikkelingspotentieel uit het oog te verliezen 
• Voldoende één op één begeleiding
• Maturiteit en pedagogische kwaliteiten van de mentor
• Ondersteuningscapaciteiten van de mentor op de werkvloer (tijd kunnen maken voor begeleiding en feedbackgesprekken)
• Een gezond evenwicht tussen strikte begeleiding/voorzichtigheid en autonomie/leerkansen met tolerantie voor fouten (situationeel mentorschap?)
• Geduld en herhaling van instructies

Tips om als mentor beter te communiceren met jongeren?

In dit artikel geven we een aantal voorbeelduitspraken van jongeren en hoe je hierop kan reageren als mentor vanuit een coachende houding met een growth mindset.

Wil je weten hoe je op een goede manier feedback kan geven of hoe de wederzijdse verwachtingen af te stemmen. Lees dan hier verder.  

*In sommige gevallen is er een vrijstelling mogelijk voor de opleiding mentorschap.  Dit is bijvoorbeeld het geval als de mentor over een relevant pedagogisch diploma beschikt. 

**Sinds 2018 (decreet Duaal Leren en Aanloopfase tot Duaal Leren) maken de mentor en de trajectbegeleider stemgerechtigd deel uit van de klassenraad.